Professor Dr. Jaap Lengkeek: 'De woorden ‘Dr. Livingstone I presume’ had ik wel eerder gehoord. De eerste keer dat ik ze werkelijk bewust werd vond ongeveer 40 jaar geleden plaats. Ik had een sportief kaki-jasje gekocht, dat ik bij gelegenheid droeg met een lichte broek en mijn Spaanse laarzen. Een vage kennis van me trof me met deze combinatie aan op straat. ‘Dr. Livingstone, I presume’ kreet hij en barstte uit in onbeheersbaar gelach. Zoiets blijft wel hangen.'
Veel mensen zullen deze woorden ook wel kennen. De woorden waren van Henry Morton Stanley, de ontdekkingsreiziger, die door de Amerikaanse Herald Herald in 1871 erop uit was gestuurd om Livingstone te vinden. Vooral de Engelstalige wereld volgde de verslagen over de tochten van Livingstone massaal en ademloos. Van Livingstone, die van Zanzibar op weg was door het huidige Zambia en Tanzania, was al geruime tijd niets meer vernomen, het gerucht ging dat de dokter dood was. Verschillende mensen werden gemobiliseerd om hem op te sporen, waaronder Stanley. Stanley slaagde erin om als eerste Livingstone in leven aan te treffen. Volgens Stanley’s eigen zeggen, sprak hij bij de ontmoeting de woorden ‘Dr Livingstone, I presume?’.
Livingstone belandde min of meer bij toeval in een gebied dat nu Malawi heet. Hij stuitte op onoverkomelijke stroomversnellingen in de rivier de Zambezi en en besloot daarom een zijrivier uit te proberen, die noordwaarts voerde. Deze rivier, de Shire, bracht Livingstone naar Malawi. Livingstone maakte verschillende tochten door wat nu Malawi heet. Wat hij hoopte te vinden viel tegen, het meer bleek vanaf zee onbereikbaar, de tocht was moeizaam, er braken ruzies uit tussen expeditieleden en zijn vrouw overleed. Uitgeput, ziek en teleurgesteld reisde hij ten slotte na vijf jaar terug naar Londen, waar hij eind juli 1863 aankwam. Livingstone’s reis is beschreven in zijn boek uit 1866 getiteld Narrative of the Expedition to the Zambesi and its Tributaries. Zijn dagboeken over die reis zijn veel later apart uitgegeven.
In 2011 heb ik met mijn vrouw de tocht van Livingstone door Malawi voor een deel nagereisd. Ik was, als hoogleraar die zich met internationaal toerisme bezighield, geïnteresseerd geraakt in de 19e eeuwse ontdekkingsreizigers die het binnenland van Afrika bereisden. Het leek me spannend om te zien of men nu nog deze tochten kan navolgen, of er nog iets is terug te vinden van wat zolang geleden werd opgeschreven. Mijn idee is dat een vorm van toerisme ‘in het voetspoor van verschillende ontdekkingsreizigers’ een positief effect kan hebben op de lokale economieën en misschien wel verbonden aan kleinschalige projecten, waar de mensen van Malawi echt wat aan hebben. Om dit idee verder uit te werken ben ik met een aantal initiatieven bezig. Het eerste is een reeks lezingen, te beginnen in september 2013, voor Hoger Onderwijs voor Ouderen (HOVO) aan de universiteit van Utrecht, met als onderwerp: ontdekkingsreizigers. Aansluitend aan de lezingen is er een project gestart, FootstepsAfrica, waarin ik samenwerk met Universiteit Wageningen en NHTV Breda. We gaan na hoe en waar reizen ‘in de voetsporen van …’ zouden kunnen plaatsvinden.
Met Untamed Travelling bieden we in mei 2014 een reis aan door Malawi, in het voetspoor van Livingstone, waarbij ik tijdens de reis zo goed en spannend mogelijk de verhalen van Livingstone en de andere historische bronnen ga vertellen. Ga mee en treedt in het voetspoor van Livingstone!
Lees meer over de HOVO groepsreis.
